Mevduat, borsa, devlet borçlanma senetleri, şirket tahvilleri, döviz, carry trade, kripto paralar yatırımcıların getiri elde etmek için tasarruflarını değerlendirdiği yatırım enstrümanları... Ancak, bu yatırım araçlarından daha yüksek getiri sağlama potansiyeli olan bir başka piyasa daha var, o da emtialar... Vadeli işlem piyasalarında gerek değerli metaller, gerek endüstriyel metaller, gerek enerji emtiaları gerekse tarımsal emtialara yatırım yaparak yüksek getiriler elde etmek mümkün.
Bu yıl, küresel ekonomide yaşanan belirsizlikler, dalgalanmalar, küresel siyasetteki gerilimler, bölgesel savaşlar, küresel iklim krizi ve daha pek çok etken emtia piyasalarında getirilerin yükselmesini sağladı. Sadece değerli metallerden altında yaşanan hızlı yükseliş ve sürekli yeni zirveleri test edilmesi bunun en bariz örneği. Benzer bir durumu hem değerli hem de endüstriyel bir metal olan gümüş için söylemek gerek. Ancak, bu demek değil ki, tüm emtiaların fiyatları hep birlikte bir artış eğiliminde...

Emtia piyasaları hareketlenecek

‍‍Küresel ekonominin en temel kuralı olan arz-talep dengesi, biraz önce saydığımız tüm etmenlerden her zaman olduğu gibi çok daha belirleyici. Yine de kabaca şunu söylemek mümkün: 2024'ün ilk yarısında genel olarak emtia fiyatlarında sert yükselişler yaşandı ve dalgalı bir seyirle de olsa bu eğilim devam edecek. Bunun tek istisnası olarak iki yıldır gerileyen Birleşmiş Milletler Gıda ve Tarım Örgütü'nün (FAO) 'gıda fiyat endeksi'nde görüldüğü üzere, tarımsal emtialarda bir gerileme olduğu söylenebilir, ama hepsinde değil. Ancak, her zaman düşük fiyatlardan yatırım yapanların daha yüksek getiriler elde etttiğini hatırlatmakta fayda var.

Emtia fiyatlarının artışında tabii ki para politikalarında gevşemenin getireceği bir hareketlilik yaşanacak. Para bollaşacağı için yatırım ikliminde bir bahar havası, dolayısıyla da talepte yukarı yönlü bir hareket başlayacak. Bunun anlamı, 2024'ün son çeyreğinde birkaç istisna hariç talep artışından kaynaklı fiyat yükselişleri yaşanacak olması. Yani emtia piyasaları yüksek getiri potansiyeli taşıyor.  

Altın: Güvenli liman konumunu sürdürüyor

Şimdi 2024 yılının ilk yarısında, bu dört emtia grubu içerisinde yer alan emtiaların fiyat hareketlerine bir göz atalım... Altın, 2024 yılında güvenli liman özelliğiyle, inişli-çıkışlı bir yükseliş trendi izliyor. 'İnişli-çıkışlı' tarifine takılmayın, çok yüksek bir prim elde etmiş durumda ve hâlâ önü açık. Pek çok gelişme altının bu yükselişini destekliyor. Nedenselliklere bakıldığında, ilk iki sırada küresel ekonomideki belirsizlikler ve bölgesel savaşlar var, ancak potansiyel savaş ihtimallerini de unutmamak gerek. Bunun yanı sıra, bu koşullardan da kaynaklanan bireysel altın talebi ve başta Çin Merkez Bankası olmak üzere, pek çok merkez bankasının altın rezervlerini artırmak amacıyla alımlara geçmesi belirleyici etkenler. Önümüzdeki yıllarda da ekonomik istikrarsızlıklar, gelişmiş ülkelerle gelişen ekonomiler anrasındaki yeni konumlanmalar, yeni bölgesel savaşların çıkma ihtimali sebebiyle altına talebin yüksek kalması çok muhtemel. Hatırlatmakta fayda var, sonuçta altın salt bir emtia değil, bir finansal yatırım aracı, bu sebeple de altın fiyatları genellikle Amerikan Doları, politika faiz oranları, tahvil piyasaları gibi finansal göstergelerden de doğrudan etkilenme özelliğine sahip.

Gümüş: Sürprizlerle dolu

Gümüş iki niteliğe sahip bir emtia, hem bir değerli metal hem de bir endüstriyel metal niteliğinde... Bir yandan altın fiyatlarından etkileniyor, diğer taraftan endüstriyel talep düzeyinden. Yüksek teknoloji ve yenilenebilir enerji sektörlerindeki gümüş talebi, önümüzdeki yıllarda gümüş fiyatlarının hızla yükselişini getirecek gibi görünüyor. Ancak, gümüş dönemsel talep eğilimleriyle ekonomik ve jeopolitik gelişmelere çok duyarlı bir yatırım aracı, bu tecrübeyle de sabit! Söz gelimi geçen yıl fiyat ataklarının ardından çok sert düzeltmeler geldi. Bu her an tekrarlanabilir.

Bir diğer değerli metal olan platin, özellikle otomobil endüstrisinde katalitik konvertörlerde kullanılıyor ve bu nedenle otomobil sektöründeki talep ve regülasyonlardan doğrudan etkileniyor. Platinin, özellikle yakıt hücre teknolojisi gibi alanlarda kullanımının artma ihtimali, önümüzdeki yıllarda bu emtiaya olan talebi, dolayısıyla fiyatlarını artıracak bir gelişme olacak.

Baz metallerde sert yükselişler

Paladyum endüstriyel metallerde referans emtialardan biriydi. Sürdürülebilir teknolojilerin gelişmesiyle birlikte, biraz tahtı sarsılsa da pek çok endüstri için stratejik bir emtia olma özelliğini koruyor. Paladyum fiyatları elektrikli araçların yaygınlaşmasının normal otomobillere talebi azaltabileceğine dair endişelerle 2024'ün ilk yarısında düştü. Arzın istikrarlı olacağı, buna karşın talepteki azalışın devam edeceği öngörüleri de paladyum fiyatlarını aşağı yönlü etkileyen unsurlar arasında... Ancak, bu düşüşün bir sınırı var ve tekrar bir düzeltme yaşanması muhtemel. Zaten bunun sinyallerini de son zamanlarda veriyor.

Siyasi gerilimler baz metallerin fiyatlarını doğrudan etkiliyor. ABD ile Birleşik Krallık'ın, Rusya tarafından üretilen alüminyum, bakır ve nikelin ABD'ye ithalatıyla metal borsalarında işlem görmesini yasaklaması baz metal fiyatlarında sert yükselişlere neden oldu. ABD Başkanı Joe Biden, Çin çeliği ve alüminyumuna yönelik gümrük vergilerinin üç katına çıkarılması çağrısında bulunmuştu. Bu da bener bir etki yarattı. Çin hükümetinin ülke ekonomisi için attığı destekleyici adımlar da özelikle baz metallerde talebin daha fazla artabileceği öngörülerini öne çıkardı. Halen ciddi bir durgunluk içinde bulunan gayrimenkul sektörü için Pekin, yerel yönetimlerin makul fiyatlardan konut satın almasına izin vereceği açıkladı. Hemen akabinde, mortgage faizlerinde taban uygulaması kaldırıldı. Bu gelişmelerle, yılın ilk yarısında tezgahüstü piyasada libre (1 libre=0.45 kilogram) bazında fiyatlar bakırda yüzde 13.6, alüminyumda yüzde 5.9, nikelde yüzde 5.6, kurşunda yüzde 9.3, çinkoda yüzde 10.5 arttı. Uzmanlara göre, fiziki piyasada bakır açığı var. Küresel çapta madenlerin üretimlerinde kesintiye gitmesi de, bakırda arz endişelerine yol açıyor.

Yatırımcıların, maden şirketlerinin bakıra olan talep artışını karşılamakta zorlanacağına dair öngörüleri bu endüstriyel metalin fiyatını destekliyor. Dünya genelinde ekonomik aktivitenin güçlü kalmaya devam edeceğine yönelik beklentiler bakır fiyatlarında yükselme eğiliminin önünü açıyor. Tabii ki sürdürülebilir enerjiye geçişin hızlanması da bakır fiyatlarının artmasını getiriyor. Zira bakır sürdürülebilir enerji üretiminde santrallerin olmaszsa olmazı! Küresel imalat sektöründe büyümeye yönelik işaretler ve bakır piyasasında sıkılaşan koşullarla bakır fiyatlarındaki yükselişler devam edecek.

Bir diğer önemli endüstriyel metal de nikel... Dünyanın en büyük nikel yataklarından bazıları, Fransa'nın 17,000 kilometre uzaklıktaki kolonisi Yeni Kaledonya'da... Büyük Okyanus'daki bu adada yaşanan şiddet olaylarının üretimi kesintiye uğratmasıyla nikel sert yükseldi. Kurşun ve çinko fiyatları da küresel çapta bazı madenlerin faaliyetlerine son vermesi veya üretim miktarını düşürmesi nedeniyle artıyor. Çin'de hammadde yetersizliği ve düşük kâr marjları nedeniyle üretimi azaltması da kurşun ve çinko fiyatlarını yukarı yönlü etkiledi.

Bu arada lityumu unutmamak gerek. Lityum yeni teknolojilerin, özellikle de enerji depolama endüstrisinin olmasa olmazı. Cevherden üretimi zor bir emtia, başta batarya endüstrisi, pil, cam ve seramik üretiminde kullanılıyor. Bu yıl fiyatlarında bir düşüş yaşanmış olsa da, üretiminin zorluğu sebebiyle ve stratejik özellikleriyle fiyatı her zaman artış potansiyeli taşıyor. Hatırlatalım, Elon Musk, Bolivya'da 2020'de yaşanan darbe girişimini savunup, ülkedeki lityum rezervlerinin küresel ekonomiye kazandırılması gerektiğini ileri sürmüştü. İşte böyle bir emtia lityum!

Nadir toprak elementleri

Elektrikli araçların ve yenilenebilir enerji teknolojilerinin gelişmesi ve yaygınlaşması, bakır, nikel ve kobalt gibi metallere talebin artmasını getirecek. Son yıllarda önemi çok ciddi şekilde artan ve bu madenlere sahip olan ülkelerde darbe girişimlerine bile sebep olacak stratejik değere sahip bir grup metal daha var. Bunlara genel olarak 'nadir toprak elementleri' adı veriliyor. Nadir toprak elementleri cam ve seramik, metalürji sanayi, lazer üretimi, mıknatıs üretimi, petrol katalizörü ve ileri teknoloji cihazların üretiminde yaygın olarak kullanılıyor. Nadir toprak elementleri günümüzde hibrid otomobilleri, elektrikli taşıt araçlarını, rüzgâr türbinlerini, güneş enerjisi panellerini ve birçok temiz enerji teknolojisini hayata geçirmekte olmazsa olmaz unsurlar. Bu elementler, birçok yeşil enerji teknolojilerinde gerekli olmalarından dolayı 'yeşil elementler' olarak da anılıyor. Bu elementlere talep yükselerek sürecek burası çok net! Adı üstünde 'nadir', yani fiyatları da artacak.

Küresel iklim krizi ve savaşların gölgesinde tarımsal emtia

Ve hepsinden daha önemli bir emtiaya gelelim, tarımsal emtialara... Onların fiyatlarındaki her değişim, özellikle yoksul halk kitlelerinin açlıkla yüzleşmesine neden oluyor. Ve şu aralar fiyatları çok oynak! Rusya-Ukrayna savaşının başlangıcını ve kısa süre içinde gündeme gelen gıda krizi paniğini hatırlayın. Eğer ki 'Tahıl Koridoru' formülü hayata geçmeseydi, küresel ölçekte tarımsal emtiaların bazılarında çok dramatik fiyat artışları yaşanacaktı, hatta başta buğday, diğer hububatlar ve yağlı tohumlara erişimde ciddi bir krizle karşı karşıya kalacaktık. Hâlâ bu risk var ve her an savaşın gidişatına göre ciddi bir kriz yaşanabilir. Bir diğer risk ise Ortadoğu'da karışıklık, mesele İsrail-Filistin çatışmasından ziyade, Yemen'deki iç savaş... Deniz nakliyatını bu çatışmaların nasıl etkilediğini hep birlikte gördük. Sonuçta çok daha uzun olan diğer rotalara yönlenen deniz nakliyatı tarımsal emtiaların fiyatlarının artmasını getiriyor. Ancak, bunlardan daha önemlisi iklim krizi... Daha önceleri de tarımsal ürün rekoltelerinde sert düşüşler görülmüştü ya da tam tersine yüksek üretim rakamları... Ancak, hiçbir zaman bu kadar öngörülemez bir süreç yaşanmamıştı.

Tarımsal emtiaların başında buğday ve diğer hububatlar, yağlı tohumlar, soya fasulyesi, mısır, pirinç, şeker geliyor. Tabii geçen yıl kahve fiyatlarındaki sert yükselişleri de unutmamak lazım, bir diğer önemli tarımsal emtia da kakao... Kakao fiyatı 2024'ün ilk yarısında yüzde 84.2 artış kaydetti, kahve 2023'te zirvelerdeydi, bu yılın ilk altı ayında fiyatı yüzde 20.4 arttı. Her iki tarımsal emtianın fiyatlarının kısa vadede daha da artma ihimali var. Ancak, geleceğe yönelik yatırım yapmak isteyenler, halen tedrici bir düşüşte olan buğday, pirinç, şeker gibi emtiaları takip etmeli. Rekolteleri de dikkate alarak yatırım tercihlerini yapabilirler. Şu bir gerçek ki, küresel ölçekte parasal gevşeme bu ürünlere olan talebi de artıracak. Rusya'nın alacağı kısıltayıcı siyasi kararlar başta buğday olmak üzere, tarımsal emtiaların fiyatlarının artmasını getirebilir. Yine bazı üretici ülkelerin ihracatı kısıtlayıcı tedbirleriyle bazı ülkelerin tahıl stoklarını artırma yönelimleri fiyatları yukarı çekecektir.

Enerji emtiaları: Krizlerin getirdiği sonuçlar

Ve enerji emtiaları... Küresel ekonomik eğilimler ve özellikle de siyasi gerilimlere en duyarlı emtialar... Zira nerede hidrokarbon yatağı varsa, orada ya bölgesel savaşlar çıkıyor ya da nakliye koridorları üzerinde bazı sorunlar yaşanıyor. Rusya-Ukrayna savaşı, ardından İsrail-Filistin savaşı ve her an bu savaşın İran-İsrail savaşına dönüşmesi olasılığı var. Bunun anlamı Hürmüz Boğazı'nın kapanması olur ki, işte o zaman hampetrol fiyatlarının nereye gideceğini tahmin etmek güç. Doğalgazda yaşanan sorunlar ise ABD'nin Avrupa Birliği'nin boru hatlarına sabotaj düzenlemesine kadar vardı. Rusya-Ukrayna savaşının ardından Kuzey Denizi'nden Rus doğalgazını taşıyan boru hattı resmen ABD tarafından patlatıldı ve AB ülkeleri gıklarını bile çıkaramadı! Bugün Almanya resesyonla yüzleşiyorsa sebeplerinden biri de bu! Sonuçta AB artık bir şekilde ABD'nin sıvılaştırılmış doğalgazına (LNG) muhtaç, ama orada da işler istendiği gibi yürümüyor. Doğu Akdeniz'de keşfedilen yeni doğalga rezervleri ise bölge ülkelerini her an boğaz boğaza getirebilir, ki bu ülkelerden biri de Türkiye! Yani her an her şey olabilir.

Gevşemeyle birlikte talep artacak

Şimdi yakın dönem verilerine bir bakalım. Brent petrolün varil fiyatı yüzde 10.4, New York Ticaret Borsası'nda işlem gören doğalgazın fiyatı yüzde 3.5 artış kaydetti. ABD'de stokların düştüğünü gösteren veriler ve Ortadoğu'da devam eden gerginlik Brent petrol fiyatları artıran temel etkenler. Süveyş Kanalı'nda da durumlar karışık... Yemen'deki Husiler'in saldırıları ve Somali'deki korsanlar deniz sevkıyatına sekte vurabiliyor. Ukrayna'nın Rusya’nın güneyindeki en büyük petrol rafinerisine yönelik saldırısı Asya ve Avrupa'nın bazı bölgelerine yakıt tedarikini yönelik endişeleri artırıyor.

Doğalgaz arama maliyetlerindeki artış da doğalgaz fiyatlarını yükselten bir başka etken. Azalan üretim ve LNG'ye yönelik artan talep, ABD'de doğalgaz fiyatlarında yaşanan artışın önemli nedenleri arasında yer alıyor. Asya tarafından gelen güçlü talep de doğalgaz fiyatlarının yükselmesine sebep oluyor. Asya'da elektrik talebinin artması ve yenilenebilir enerji kaynaklarına erişimin azalması doğalgaz fiyatları için destekleyici bir diğer unsur.

17-18 Eylül tarihleri itibarıyla Fed'in politika faizinde indirime başlamasıyla, küresel ekonomide gevşek para politikasına geçilecek olması, küresel ticaretin ve dolayısıyla enerji talebinin artacağı anlamına geliyor. Gerek kuzeyimizde gerekse güneyimizdeki iki sıcak çatışmanın etkisiyle arz ve nakliyede sorunlar çıkması da hampetrol ve doğalgaz fiyatlarını artıracaktır. Sonuç itibarıyla, 2024'ün son çeyreğinde enerji emtialarında fiyat artışlarının yaşanmasını beklemek gerek. Hele bir de Çin'in ekonomisindeki sorunlar bir ölçüde azalırsa, enerji emtialarına olan talebin hızla artması ve fiyatların yükselmesi beklenebilir.

Not: Emtia piyasalarındaki gelişmelere odaklanan mevcut yazı okuyucuya yönelik yatırım önerisi taşımamaktadır, bilgi verme amaçlıdır.