Amerikalı yazar Frank Herbert’ın ‘Dune’ adlı romanı 1965 yılında yayınlandığında bilim kurgu yazınına damga vuracak bir eser olduğunu başta türün takipçileri ve edebiyat çevreleri anlamıştı. Dune serisine 20 yılda 5 yeni kitap daha eklendi, seri toplamda 6 kitaba ulaştı.

Politika, din ve sosyoloji harmanı 

Herbert’ın 1985’te çıkardığı son kitapla birlikte Dune bilim kurgu edebiyatının kült eserleri arasında yerini almıştı. Son kitabın yayımlanmasından 1 yıl sonra 66 yaşında hayata gözlerini yuman yazar, Dune’da dünyadaki olguları, karmaşık politik çekişmeleri, dini motifleri ve sosyolojik gerçeklikleri harmanlayan bir çöl gezegeni yaratmıştı.

‍

‍

David Lynch eli 

Herbert’ın 43 yaşında yazmaya başladığı, 20 yılda tamamlanan kült serisi, ilk kitabın çıkışından 19 yıl sonra beyazperdeye taşındı. Seri, sinemaya ilk olarak David Lynch tarafından 1984’te uyarlandı. 1977’de çekilen Star Wars ise bu yıllarda beyaz perdede rüzgar gibi esiyordu. Dune bu ortamda daha mütevazi bir bilim kurgu uyarlaması olarak konumlanmıştı.

‍

‍

37 yıl sonra yeniden

1984’de Lynch’in beyaz perdeye taşıdığı Dune, dönemin şartlarından mıdır bilinmez, eserin edebiyat dünyasında yarattığı etkiyi sinemada yaratamadı. Ancak Dune’un beyazperde serüveni 37 yıl sonra güçlü ve planlı bir şekilde yeniden başlayacaktı. 

Arrival, Prisoners gibi filmleriyle tanıdığımız yönetmen Denis Villeneuve, Dune’u 2021’de sinemaya uyarladı. Pandemi koşullarına rağmen film gişede iyi bir performans göstermesinin yanı sıra, IMDB kullanıcılarından da 8.0 puan aldı. 

Villeneuve, hikaye anlatımındaki başarısı, tutarlı görsel efektleri ve etkileyici cast tercihleriyle 2021’de başarılı bir yola girmişti. Dune, serinin henüz ilk filmiyle 2000’lerin sinemasında gözde bir yerde konumlanacağını gösteriyordu. Serinin ilk filminin yarattığı güçlü etki, ikinci film için de beklentileri arttırmıştı.

‍

‍

Sinemanın dahisinden övgüler

Serinin iple çekilen devam filmi ‘’Dune: Çöl Gezegeni Bölüm 2’’ geçtiğimiz ayın başında sinemaseverlerle buluştu. Devam filmine yakışan hikaye gelişimiyle, 2 saat 46 dakikalık film süresi boyunca gözlerimizi beyazperdeden ayıramadığımız, salondan çıktığımızda etkisini üzerinde hissetmeye devam ettiğimiz bir yapımla karşılaşmıştık. 

Bilim kurgu ve fantezi sinemasının dahisi olarak bilinen, Er Ryan'ı Kurtarmak, Yapay Zeka, E.T ve Azınlık Raporu gibi yapımlara imza atan yönetmen Steven Spielberg, Dune’u öve öve bitiremiyordu. Spielberg, "Bu tam bir sinema filmi. Çekimler o kadar tablo gibi ki, yine de iddialı bir açı ya da tek bir kurgu yok… şimdiye kadar gördüğüm en muhteşem bilim kurgu filmlerinden birini yapmışsın" diyordu. 

Film gişede kırdığı hasılat rekoruyla, IMBD’de ilk filmi de geçen 8.8’lik puanıyla övgüye değerdi. Peki bu kalıcı bir başarı mı? Dune serisi yıllar sonra bile izlenebilecek, üzerine teoriler geliştirilecek bir ‘kült’e dönüşebilecek mi?

Çok katmanlı ve epik anlatı

Kült ya da klasik haline gelmiş edebi eserlerin sinemada her zaman beklenen etkiyi yapmadığı sinemaseverlerin bildiği bir gerçek. Tabi ki istisnalar da yok değil. Romandan uyarlanan filmlere bir çırpıda sayılabilecek başarılı örnekler (Otomatik Portakal, Dövüş Kulübü, Dr. Strangelove gibi) olsa da genellikle sinema uyarlamaları, romanın derin anlatımına ulaşamamakla eleştirilir. Dune’un da aynı kaderi paylaşması hiç şaşırtıcı olmazdı. Dune’un başarısı öncelikle iyi bir roman uyarlaması olmayı başarabilmesinde yatıyor. 

6 ciltlik Dune’un yazarı Frank Herbert’in, ördüğü kurgusal evrende, politik güç mücadeleleri, dünyanın gerçek tarihine atıflar, günümüzde süregiden dini ve etnik çatışmalar, ustalıkla temsil ediliyor, haliyle ortaya çok katmanlı ve epik bir bilim kurgu anlatısı çıkıyor. Karakter çeşitliliği ve onların zengin bireysel hikayesinin fonda akışına eşlik eden katmanlı yapı, günümüz izleyicisinin yaşadığı dünyayla kurguyu ilişkilendirmesini ve yeni anlamlar üretmesini mümkün kılıyor.

‍

‍

Başlıkta sorduğumuz “Dune kült bir filme dönüşebilecek mi?” sorusuna bir çırpıda “evet” yanıtı verecek çok sayıda sinemasever olduğuna şüphe yok. 

Star Wars ve Lord of The Rings’in izinde… 

20. yüzyılın son çeyreğinde sinemaseverlerle buluşan Star Wars serisi ve 2001’de gösterime giren Lord of The Rings üçlemesi, fantastik ve bilimkurgu sineması merkezinde beyaz perdenin kült serileri olarak baş köşeye oturmuştu. İki yapımda ikona dönüştü, milyonlarca insanı peşinden sürükledi ve popüler kültürün vazgeçilmez bir parçası haline geldi. Dune serisi, sözkonusu iki filmin izinden ilerliyor, onların ne kadar yakınında olduğu şimdilik muamma. Ancak Dune’un kült olma iddiasını taşıdığı bariz bir şekilde görülüyor.

‍

‍

Serinin son filmine 3 yıl var

Sinemanın en kötü yılları olarak bilinen, Koronavirüs Pandemisi döneminin ortasında Dune’un, sinemaya tekrar can veren yapımlardan biri olduğu su götürmez bir gerçek. Ayrıca 3 yıldır sinema dünyasında, epeydir görmediğimiz bir heyecanı dirilttiği de açık. “Dune, kült mü değil mi?” tartışması bir süre daha devam edecek, serinin ikinci filminin etkileyici bir virgül koyduğu yerden sonra gelecek olan üçüncü yani son film ise bu konudaki tüm tartışmalara bir nokta koyabilir. Bunun için 2027’yi beklememiz gerekiyor.