Reuters Enstitüsü tarafından hazırlanan 2024 Dijital Haber Raporu, dünya genelinde dijital medya ve haber tüketiminde yaşanan büyük değişiklikleri gözler önüne seriyor. Rapor, haberden kaçınma eğilimleri, yeni tip haber dinamikleri ve yapay zekanın haber akışındaki konumuna dair detaylı veriler sunarak, medya ekosistemini kapsamlı bir şekilde analiz ediyor. Ayrıca, kullanıcıların hangi haber kaynaklarına güvendiği, hangi platformları tercih ettiği ve bu platformlardaki haber tüketim alışkanlıkları üzerine geniş bir perspektif sağlıyor.

Yazıya başlarken Reuters’ın Dijital Haber Raporları ve sektöre yönelik birçok incelemenin Türkiye’deki sektör tarafından ne kadar doğru ele alındığından pek emin olmadığımı belirtmek isterim. Çünkü bu raporların Türkiye’deki dijital gazetecilik uygulamalarındaki görünürlüğü genellikle "En çok güven veren medya kuruluşları" listesiyle sınırlı kalıyor ve raporun içeriğindeki birçok önemli unsur göz ardı ediliyor.

Gazeteciliğin yeni gücü: Anlam oluşturmak‍

2020 yılında açtığım ve yeni medya yazılarını yazdığım blog’da, bilginin ve gerçeğin parçalı olduğu bir çağda, gazeteciliğin sadece gerçekleri göstermekten daha fazlasını yapması gerektiğine inandığımı belirtmiştim. Çünkü yaşadığımız çağda, dijital gazetecinin; sadece haber yazmayan, haber ekonomisini yürüten, ortak üretim araçlarını birleştiren ve yeni tip bir bütünsel üreticiye dönüşen bir rol üstlenmesi bir zorunluluk. Bir gazetecinin gücü artık, medya etki odağıyla gerçeğin özünü bozmadan okuyucu için bütünleşik bir anlam yaratmasında ve okuyucuya kümülatif bir medya etkisi sunmasında yatıyor. Raporun genel görünürlüğüne baktığımızda anlam odaklı bir gazeteciliğe geçişin izleri birçok yerde gözüküyor. Sadece bilginin aktarılmasının sınırlı bir etki sağladığı; aynı zamanda bilginin anlamlandırılması ve doğru bağlama oturtulmasının gerekliliği göze çarpıyor.

‍

2024 Dijital Haber Raporu: Kaos çağında gazetecilik

Bu yılki rapor, dünya nüfusunun yaklaşık yarısının ulusal ve bölgesel seçimler için sandığa gittiği bir dönemde yayınlandı. Bu bizlere önemli bir veriyi de beraberinde sunuyor. Çünkü gazeteciliğin anlık haber bildirimlerinin yoğun olduğu bu dönemde, rapordaki örneklemlerden gelen sonuçlar, salt gazeteciliğe bakışı daha belirgin kılıyor. Ukrayna ve Gazze'deki savaşların devam ettiği bu dönemde, doğru ve bağımsız gazetecilik arzı raporun yönetici özetinde de belirtildiği gibi her zamankinden daha önemli. Ancak, birçok ülkede, haber medyasının artan yanlış bilgi, düşük güven ve sürdürülebilir iş modeli gibi zorluklarla karşı karşıya olduğu görülüyor.

Rapor, ülkelerin medya ortamlarını detaylı bir şekilde inceliyor ve artan maliyetler, düşen reklam gelirleri ve sosyal medyadan gelen trafik düşüşleri nedeniyle yaşanan işten çıkarmalar, kapanmalar ve diğer kesintilere dikkat çekiyor. 

Haberin güvenilirliği düşüyor

Bir önceki paragrafta da belirttiğim gibi raporda haberin güvenilirliğine dair ibarelerde yaşadığımız seçim ve savaş dönemi etkisini gösteriyor. Örneğin son bir yılda, çevrimiçi haberlerde gerçeğin ne olduğu ve neyin sahte olduğu konusundaki endişelerin arttığı gözüküyor. Bu oran, özellikle seçimlerin yapıldığı Güney Afrika (%81) ve Amerika Birleşik Devletleri'nde (%72) çok daha yüksek seviyelerde seyrediyor. Çevrimiçi platformlarda güvenilir ve güvenilmez içerikleri ayırt etme konusundaki endişeler ise TikTok ve X için diğer ağlara göre daha yüksek. İş dünyası, reklam ve politik baskının da medyanın güvenilirliğine zarar vermesi raporda dikkat çekiyor.

Haberden kaçınma davranışı devam ediyor

Sıcak gelişme ve son dakika akışlarının bitişinin Türkiye’de zor olduğu görüşünün aksine yaşadığımız anlık gelişme ve gündem odaklı dönemde bazı ülkelerde seçimlerle haberlere olan ilgi az bir şekilde artsa da, genel eğilim büyük bir düşüşü de gösteriyor. Genel olarak artık her on kişiden dördü (%39) bazen veya sık sık haberlerden kaçındığını belirtiyor, bu oran geçen yılın ortalamasına göre 3 puanlık bir artış gösteriyor. Rapora göre bu eğilim, özellikle Brezilya, İspanya, Almanya ve Finlandiya'da daha belirgin.

Kullanıcıların haber ihtiyaçlarını incelerken, yayıncıların sadece önemli haber güncellemelerine odaklandıkları ve konulara farklı perspektifler sunmaya ve nitelikli akışa yeterince zaman harcamadıkları gözüküyor. Bu elbette birçok yayıncı için okuyucu tutma amacıyla derinlemesine haber ve nitelikli gazeteciliğe dönüşüm için zorunlu bir etken.

‍

Ödeme duvarlarında ‘patron çıldırdı’ dönemi

Raporda ayrıca birçok yayıncının bu sene abonelik fiyatlarında büyük indirime gittiği vurgulanıyor. Buradaki en büyük etken ise raporda da belirtildiği üzere yeni aboneler çekme olasılığı, haber için ödeme yapma isteksizliği, düşük ilgi ve ücretsiz kaynak bolluğu… Örneğin rapora göre herhangi bir yayıncıya abone olmayanların yarısından fazlası (%55), çevrimiçi haberler için hiçbir şey ödemeyeceklerini belirtiyor.

Yapay zekâ destekli ‘soft’ haberler

Yapay zeka stratejisi için doğru bir yönergeye sahip olmak önem kazanıyor. Raporda da yapay zeka ile ilgili olarak medya tarafından verilen mesajların, izleyici güveni üzerinde büyük etkisi olduğu gözüküyor. Geleneksel medyanın, YZ kullanımında şeffaf ve dikkatli olması, izleyici güvenini korumak açısından kritik öneme sahip. Ayrıca, katılımcılar, haberin önem ve ciddiyetine göre YZ kullanımına farklı tepkiler veriyor. Politikalar ve suç gibi konularda YZ tarafından oluşturulan haberlere daha az güven duyulurken, spor, sanat veya eğlence gibi konularda daha rahat oldukları görülüyor.

‍

‘Scrolli’ olarak bize düşen dersler

Reuters Enstitüsü'nün 2024 Dijital Haber Raporu, dijital medya ve gazetecilik dünyasında yaşanan hızlı değişimlere ışık tutarak, derinlemesine haber ve dijital hikâye anlatıcılığına odaklı bizim gibi yayıncılar için de önemli dersler sunuyor. Scrolli olarak, bu değişimlere ayak uydurmak ve Türkiye’deki okuyucuları yeni gazeteciliğe hazırlamak için bize de düşen dersler var.

Sınavı geçtik: Yapay zeka yönergesi

Yapay zeka ve otomasyon teknolojilerini kullanırken, izleyicilere bu teknolojilerin nasıl kullanıldığını ve insan gazetecilerin denetiminde olduğunu açıkça belirten bir yayın politikamız olması şahsen beni de mutlu ediyor. Özellikle yönergemizin doğru yapılandırıldığını belirtebilirim.‍

Bağlam odaklı gazetecilik ve okur güveni

Scrolli olarak, içerik üretiminde ve dağıtımında şeffaflığı artırarak okuyucuya güven sunabilen, çatışma dilinden uzak bir yayıncılığa odaklanıyoruz. Son dakika ve sıcak gelişme odaklı bir yayıncılık yerine medya etkisi güçlü, doğru tasarım diliyle güçlendirilmiş bir yayın stratejimiz mevcut. Bu da bizler için doğru hedef kitleye yönelik yayıncılık anlamında katkı sunuyor.

Eksiklerimiz: Mecra odaklı ödeme duvarı

Türkiye'deki ödeme duvarı sunan yayıncılar gibi tek tip mecrada sınırlanmış bir modelin geçersiz olabileceği bir devreye girebiliriz. Burada da yeni bir girişim içerisindeyiz ve sizleri bilgilendireceğiz. Çeşitli platformlar ve mecralar üzerinden ödeme duvarı stratejileri geliştirerek, farklı kitlelere ulaşmayı hedefliyoruz.