Türkiye, son dönemde toplumsal şiddetin artışı, ekonomik kriz ve adalet sistemindeki zafiyetlerle yüzleşiyor. Kadın cinayetlerinden sahte gıda ürünlerine, intihar oranlarındaki yükselişten işçi direnişlerine kadar pek çok olay, toplumun derinleşen sorunlarını gözler önüne seriyor. Sokak ortasında yaşanan şiddet olayları, insanların günlük yaşamını güvensiz hale getirirken, toplumsal değerlerdeki erozyon da bireylerin ruh sağlığını tehdit ediyor. Peki, bu çalkantılı dönemde bireyler olarak nasıl ayakta kalabiliriz?

Bu sorunun cevabını, Modern Dünyada Hayatta Kalma Rehberi podcast serisinin yeni bölümünde Uzman Psikolog Ayhan Asar’dan alıyoruz. Asar, toplumsal çürüme ve bireysel sağlamlık üzerine derinlemesine analizler yapıyor ve bu zor dönemde ayakta kalmanın yollarını dinleyicilerle paylaşıyor.

Şiddet, adaletsizlik ve toplumsal çürümenin psikolojik etkileri

Podcast’te Asar, toplumsal çöküş kavramının nasıl oluştuğuna ve etkilerine değiniyor: “Toplumsal çöküş, adaletsizlik, şiddet, ekonomik bozulma ve ahlaki yozlaşma ile bireyden çıkarak toplumun genel bir sorunu haline geliyor.” Bu süreçte şiddet olaylarının ve intiharların artması, toplumun sağlığının giderek bozulduğunu gösteriyor.

Asar, bu sorunların sosyolojik ve politik birçok nedeni olduğunu belirterek, “Kültürel yapımız ve mevcut siyasi atmosfer, yaşadığımız zorlukları derinleştiriyor” diyor ve bireylerin bu karmaşık süreçten nasıl etkilendiğini analiz ediyor.

Podcast’te, adaletin bireylerin ruh sağlığı üzerindeki etkisine de geniş yer veriliyor. Uzman Psikolog, toplumsal adaletin eksikliğinin bireyler üzerinde yarattığı yükü şu sözlerle dile getiriyor: “Adaletin sağlanmadığı bir toplumda, bireylerin kendilerini değerli hissetmeleri mümkün değil. Adalet ve eşitlik duygusu, toplumdaki herkesin psikolojik sağlığı için temel bir ihtiyaç.”

Asar’a göre, toplumda adaletin sağlanmadığı bir ortamda bireylerin öfke ve hayal kırıklığı yaşaması kaçınılmaz. “Bu tür duyguların birikmesi, daha fazla şiddet ve kutuplaşmaya yol açıyor” diyor. Adaletin yetersiz olduğu bir toplumda bireylerin psikolojik dengelerini korumasının zorluğuna vurgu yapıyor.

Huzur mümkün mü?

Bireylerin zorlu koşullara nasıl tepki verebileceğine dair de önemli tavsiyelerde bulunan Asar, kontrol edilemeyen dış etkenlere karşı bireysel odaklanmanın önemine vurgu yapıyor: “Her ne kadar çevremizdeki olayları değiştirmek mümkün olmasa da, bu olaylara nasıl tepki vereceğimizi biz seçebiliriz. Bu, bireyin kendi kontrol alanıdır.”

Ancak Asar, bu yaklaşımın her zaman kolay uygulanamadığını da kabul ediyor: “Bazen dış etkenler o kadar güçlüdür ki, birey olarak bunlara karşı çaresiz hissedebiliriz. Özellikle ekonomik zorluklar ve sistemlerin devasa yapısı karşısında bireyler kendilerini sıkışmış hissediyor.”

Asar, toplumdaki eşitsizliklerin ve adaletsizliklerin bireyler üzerindeki psikolojik etkilerini de ele alıyor. Eşitsizliklerin artmasıyla bireylerin daha fazla öfke ve hayal kırıklığı yaşadığını belirten Asar, bunu basit bir deneyle açıklıyor: “Maymunlar üzerinde yapılan bir deneyde, ödül eşit olmadığında, maymunlar öfke ve saldırganlık gösteriyor. Bu durum, insan toplumlarında da benzer şekilde çalışıyor. Eşitsizliğin arttığı her yerde, öfke ve şiddet artar.”

Asar, adaletin sağlanmadığı toplumlarda bireylerin umutsuzluğa kapıldığını ve bu umutsuzluğun toplumsal düzeni olumsuz etkilediğini vurguluyor: “Adalet ve eşitlik duygusu, toplumdaki herkesin psikolojik sağlığı için temel bir ihtiyaç.”

Bireyin yükü

Bireylerin psikolojik sağlamlıklarını korumak için içsel dengeye odaklanmaları gerektiğini belirten Asar, aynı zamanda üst sistemlere de önemli görevler düştüğünü söylüyor: “Birey olarak yapabileceğimiz şeyler sınırlı olabilir ama üst sistemlerin, sağlıklı yaşamı mümkün kılmak ve şiddeti engellemek için adımlar atması gerekiyor.”

Asar’a göre, bu koşullar altında bireyler, sürekli olarak tetikte yaşamak zorunda kalıyor ve bu da psikolojik sağlığı olumsuz etkiliyor. Asar, bu tabloyu özetlerken, bireylerin bu ağır yükü taşımak zorunda kalmasının, aslında sistemlerin başarısızlığından kaynaklandığını vurguluyor.

Şiddet sorunu

Asar, toplumda suç oranlarının artışında biyolojik ve nörolojik farklılıkların da rol oynadığını belirtiyor. Özellikle ağır şiddet suçları işleyen bazı kişilerin, nörolojik olarak farklılıklar gösterdiğine değiniyor: “Toplumda ‘psikopat’ olarak tanımladığımız, ağır şiddet suçları işleyen bireylerin, beyin yapılarında nörolojik farklılıklar bulunabiliyor. Bu bireyler, nörolojik ve genetik yatkınlıkları nedeniyle suç işleme eğilimine daha açık olabiliyorlar.”

Ancak Asar, bu biyolojik farklılıkların, bireylerin çevresel ve toplumsal koşullarla da şekillendiğini vurguluyor: “Nörolojik yatkınlıklara sahip bireyler bile, sağlıklı aile ortamında ve adil bir toplumda büyüdüklerinde bu eğilimlerini kontrol altında tutabilirler. Ancak toplumsal çürümenin yaşandığı, adaletin ve düzenin olmadığı ortamlarda, bu eğilimler daha fazla suça dönüşebilir.”

Linç kültürü

Uzman Psikolog Ayhan Asar, linç kültürünün toplumda nasıl etkiler yarattığına ve asıl sorunların görülmesini nasıl engellediğine de dikkat çekiyor. Linç kültürünün, toplumsal çürümenin temel nedenlerine odaklanmayı zorlaştırdığını ifade ediyor: “Linç kültürü, bizi asıl sorunun temelinden uzaklaştırıyor. Hep yanlış kişilere öfkeleniyoruz, sorunu yanlış yerlerde arıyoruz. Oysa sorun, adaletin, hukukun, ekonominin ve sağlık sisteminin doğru işlemesinde yatıyor.” Asar, bu kültürün bireyler arasında öfke ve kutuplaşmayı artırdığını, toplumsal diyalogu ve gerçek çözüm arayışlarını sekteye uğrattığını da belirtiyor.