Türkiye 31 Mart’taki yerel seçimlerin ardından dört yıllık bir süre için sandığa ara verdi. En azından Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan ve CHP Genel Başkanı Özgür Özel’den gelen açıklamalar bu yönde. Bir erken seçim olmazsa ilk seçim 2028’de cumhurbaşkanlığı ve milletvekilliği için yapılacak.

Son 10 yılda 13 kez sandık başına giden, 10 ay içinde iki büyük seçim için oy kullanan pek çoklarımız artık birer ‘seçim gurmesi.’ Bu haber işte onlar için.

‍

‍

Türkiye’deki seçimler geride kaldı diye üzülmeye gerek yok. Çünkü 2024 sadece Türkiye için değil, Rusya ve ABD başta olmak üzere dünyanın pek çok ülkesi için seçim yılı. Bu yıl yerkürenin neredeyse yarısı ya oy kullandı ya da kullanacak. Peki seçimlerin yapıldığı ülkelerde sonuç ne oldu, sandığa geri sayım yapanlarda durum ne? Scrolli seçimler yılını sizler için özetledi.

OCAK

7 Ocak - Bangladeş

2024’ün ilk seçimi Bangladeş’te yapıldı. Muhalif siyasilerin peş peşe gözaltına alındığı ve en az 9 kişinin hapishanede öldüğü sert bir iklimde sandık başına giden Bangladeş’te seçime katılım oranı yüzde 40’ta kaldı. Seçimleri Başbakan Şeyh Hasine 5’inci kez kazandı.

‍

13 Ocak - Tayvan

Çin’in baskılarına karşın Tayvan’daki cumhurbaşkanlığı seçimini bağımsızlık yanlısı aday William Lai kazandı. Lai,  üst üste 3’ncü kez kazanarak Tayvan tarihinde bir ilki de başarmış oldu. Seçimin ardından Tayvan’a yönelik askeri tehditlerini artıran Çin’in uçakları, sık sık Tayvan hava sahasını ihlal etti. ABD, Ingiltere ve Japonya’dan Lai’ye gönderilen tebrik mesajları da Çin’in tepkisini çekti.

‍

28 Ocak - Finlandiya

NATO’nun çiçeği burnunda üyesi Finlandiya 28 Ocak’ta devlet başkanını seçmek için sandık başına gitti. ‘Bir neslin gördüğü en riskli seçim’ olarak adlandırılan yarışı, 11 Şubat’taki 2’inci turda rakibi Pekka Haavisto’yu net bir farkla geçen merkez sağcı Alexander Stubb kazandı. Finlandiya’da geçen yıl yapılan genel seçimi de muhafazakarlar kazanmıştı.

‍

ŞUBAT

4 Şubat - El Salvador

Türkiye’de ‘Osmanlı torunu’ olarak anılan El Savador lideri Nayib Bukele adaylığının anayasaya aykırı olduğu iddiasıyla eleştirildiği seçimleri yüzde 85 ile kazandı. Bukele’nin partisi Yeni Fikirler de meclisteki 60 sandalyeden 58'ini elde etti.

Bukele 'dünyada cinayet ortalamasının en yüksek olduğu ülke' olan El Salvador’da çetelerle mücadele için iki kez olağanüstü hal ilan etmiş, bu karar sivil toplum örgütleri tarafından eleştirilmişti.

‍

‍

4 Şubat - Mali (Ertelendi)

2020’de iktidarı darbe ile ele geçiren cunta yönetimi şubatta yapılması planlanan seçimlerin ertelendiği geçen yılın eylül ayında açıkladı. Ancak bu haber, cunta yönetiminin iktidarı sivillere bırakmakta direndiğini bilenler için şaşırtıcı olmadı. Uzmanlar ‘darbeden bu yana terör saldırılarında artış yaşayan Batı Afrika ülkesinde cunta yönetimi süresiz şekilde iktidarda kalmayı planlıyor’ yorumu yaptı.

7 Şubat - Azerbaycan‍

Azerbaycan’daki seçimler 5’inci kez İlham Aliyev’in zaferiyle sonuçlandı. Ermenistan’dan geri alınan bölgelerde ilk sandık kurulan seçimde, Aliyev’in oy oranı yüzde 92’yi aştı. İkinci sıradaki Zahid Oruc'un oy oranı ise yüzde 2,2’de kaldı.

‍

‍8 Şubat - Pakistan

Pakistan’daki seçimin galibi, eski başbakan İmran Han’ın lideri olduğu Pakistan Adalet Hareketi oldu. Cezaevindeki Han zafer konuşmasını ‘yapay zeka’ ile sosyal medya hesabından yapabildi.

İki hafta süren görüşmeler sonucuna bir diğer eski başbakan Şahbaz Şerif’in lideri olduğu Pakistan Müslüman Ligi ve Bilaval Butto Zerdari'nin Pakistan Halk Partisi koalisyon için anlaşmaya vardı, böylece Pakistan Adalet Hareketi’nin iktidar olması imkansız hale geldi.
‍

‍14 Şubat - Endonezya

Kesin sonuçların henüz açıklanmadığı Endonezya’daki seçimi adam kaçırma ve işkence ile  suçlanan 72 yaşındaki emekli general Prabowo Subianto kazandı.

Subianto hakkındaki suçlamaları reddetse de sivil toplum örgütleri onun yönetimindeki Endonezya’da insan hakları ihlalleri yaşanacağından endişe ediyor.

‍

‍25 Şubat - Belarus‍

Belarus yeni parlamento üyeleri ve yerel yöneticilerini seçmek için sandık başına gitti. Sadece ülkenin 30 yıllık devlet başkanı Aleksandr Lukaşenko’nun politikalarına destek veren 4 partinin katıldığı seçimleri ABD ‘gösteri’ olarak tanımladı.

Seçimin hemen ardından Lukaşenko, gelecek yıl yapılacak devlet başkanlığı seçiminde 7’inci dönemi için yeniden yarışacağını açıkladı. Lukaşenko seçimi kazanırsa görev süresi dolduğunda 36 yıl devlet başkanlığı yapmış olacak.
‍

‍25 Şubat - Senegal (Ertelendi)

Senegal Devlet Başkanı Macky Sall, 25 Şubat’ta yapılması planlanan seçimleri haftalar kala ertelediğini açıkladı. Bu karar muhalefetin tepkisine neden olurken mahkeme ‘seçimin ertelenmesi kararını’ iptal etti. Muhalefet partileri Sall’a görev süresinin dolacağı 2 Nisan’dan önce yeni seçim tarihini belirleme çağrısı yaptı.

‍
MART 

1 Mart - İran 

İran’da ‘Mahsa Emini protestoları’ sonrasındaki ilk seçim 1 Mart’ta gerçekleşti. Ilımlı ve reformist seçmenin protesto ettiği seçimlere katılım yüzde 41 oldu. Katılım oranın rekor düzeyde düşük olduğu seçimi muhafazakar kanat kazandı.

İran’daki seçim kurulu, parlamentodaki 290 sandalyeden 245'inin ilk turda belirlendiğini duyurdu. Gerekli oyların yüzde 20'sini alamadıkları için kalan 45 sandalye ikinci tur seçim yapılacak.

‍

15 Mart - Rusya

Devlet Başkanı Vladimir Putin’in 5’inci dönemine hazırlandığı Rusya’da 15 Mart’ta sandıklar kuruldu. 

Ukrayna ile 3’üncü yılına giren savaş ve muhalif siyasetçi Aleksey Navalni’nin cezaevindeki şüpheli ölümü seçim öncesi tartışmaları alevlendirse de sonuç sürpriz olmadı, seçimi mevcut devlet başkanı Putin kazandı.
‍

‍31 Mart - Türkiye

Geçtiğimiz yıl cumhurbaşkanı ve milletvekillerini seçen Türkiye, bu seçimden 10 ay sonra bir kez daha sandık başına gitti. 

31 Mart’taki yerel seçim Türkiye’nin bir bölümü için büyük bir sürprizle sonuçlandı. CHP 1977’deki seçimden bu yana ilk kez Türkiye’deki birinci parti konumuna yükseldi.

AK Parti İstanbul, Ankara ve İzmir’in yanı sıra Bursa, Manisa, Kilis, Adıyaman gibi kentleri de CHP’ye kaptırdı. CHP Gaziantep ve Trabzon gibi kentlerde de ilçe merkezlerini almayı başardı.
‍

NİSAN

10 Nisan - Güney Kore

Güney Kore'deki genel seçimlerde kazanan muhalefetteki liberal Demokratik Parti oldu. İttifak ortağı (küçük) partilerle birlikte parlamentodaki 300 sandalyeden 192'sini Demokrat Parti kazandı.İktidardaki Halkın Gücü Partisi için hezimet anlamına gelen seçim sonuçlarından sonra Başbakan Han Duk-soo ve parti lideri Han Dong-hoon görevlerinden istifa etti.

‍

‍

‍

Nisan-Mayıs - Hindistan

Hindistan halkı parlamentonun alt kanadı Lok Sabha’nın 543 üyesinin seçmek için sandık başına gidiyor. Bu seçimin en önemli özelliği oy verme süresinin altı hafta olması.

Pek çoklarına göre 2014’ten bu yana görevini sürdüren Hindistan Başbakanı Narendra Modi eşi görülmemiş güçteki bir koalisyonu yönetiyor ve partisi Bharatiya Janata ile bu seçimi kazanmasına kesin gözüyle bakılıyor.

‍

‍? - Ukrayna

Ukrayna Devlet Başkanı Volodimir Zelenski’nin 5 yıllık görev süresi geçen baharda sona erdi. Ancak savaşın ardından ilan edilen sıkıyönetim nedeniyle ülkede tüm seçimler askıya alınmış durumda. Uzmanlarsa savaşa rağmen yapılacak bir seçimin ülkedeki iç gerilimi düşürebileceği görüşünde.

‍? - Kuzey Kore

Sandıktan sürpriz çıkması beklenmese de Kuzey Koreliler bu yıl Yüksek Halk Meclisi’nin yeni üyelerini seçmek için oy kullanacak. Tarih duyurulmadı, ancak son seçim Mart 2019’da yapıldığı için bu yılki seçimin mart ayı bitmeden yapılması bekleniyordu.

Kuzey Kore’de seçimler yüzde 99’a yakın bir katılım oranıyla sonuçlanıyor ve iktidardaki Kore İşçi Partisi ile lideri Kim Jong-un oyların tamamına yakınını alıyor.

‍
MAYIS

12-26 Mayıs - Litvanya

2019’daki yarışı yüzde 66 ile kazanan Devlet Başkanı Gitanas Nauseda ilk turu 12 Mayıs’ta yapılacak seçimin favorisi olarak görülüyor. Nauseda’nın 2’nci 5 yıllık dönemi için önündeki en büyük engel ise merkez sağcı rakibi Başbakan Ingrida Simonyte.

İlk turda yüzde 50’yi geçen olmazsa 2’nci tur oylama 26 Mayıs’ta yapılacak. Kazanan kim olursa olsun ülkenin Ukrayna ve Rusya konularında politika değişikliğine gitmesi beklenmiyor.

‍

29 Mayıs - Güney Afrika

Güney Afrika 1994’de ‘apartheid rejimi’nin sona ermesinden sonraki en önemli seçimine hazırlanıyor. Anketler Nelson Mandela’nın partisi ANC’nin 30 yıllık iktidarının sona erebileceğine işaret ediyor.

Yüksek suç ve işsizlik oranları ile birlikte ANC’nin oy kaybının en büyük nedenlerinden biri günde 6 saate varan elektrik kesintileri.

‍

HAZİRAN

2 Haziran - Meksika

Devlet başkanını seçmek için sandık başına gidecek Meksika’da iki kadın aday öne çıkıyor. İktidardaki solcu Morena partisinin adayı Claudia Sheinbaum ve üç partinin ittifak adayı Xochitl Galvez.

Ülkenin seçimlerden de öncelikli tek gündem maddesi ise uyuşturucu çeteleri ve onların neden olduğu şiddet sarmalı ile mücadele.
‍

‍6-9 Haziran - Avrupa Birliği

Avrupa Birliği’ne üye 27 ülkede, Avrupa Parlamentosu’nun yeni üyelerini seçmek için sandık başına gidilecek. Anketler ‘birlik karşıtı’ partilerin Avusturya ve Fransa dahil dokuz ülkede birinci; Almanya, İspanya ve İsveç’te ise ikinci sırada olduğunu gösteriyor. Bu senaryo gerçekleşirse bugünkü AB politikalarıyla taban tabana zıt bir parlamento dağılımı oluşacak. 

AB’de seçimin ardından enerji ve göçmen gibi konularda daha sert bir çizgiye gelineceği ya da Ukrayna’nın Birlik’e katılımı ile askeri destek sağlanmasında politika değişikliği yaşanacağı endişesi hakim.

‍

9 Haziran - Belçika

Belçika’da bugüne dek koalisyon dışında tutulan aşırı sağcı parti Vlaams Belang’ın anketlerdeki çıkışı sonrası, 9 Haziran’daki seçimde ne olacağı merak ediliyor.

Belçika’nın koalisyon görüşmelerinin uzunluğu ile ünlü olduğunu da not düşmek gerekiyor. 2019’daki seçimin ardından başlayan görüşmeler 650 gün sürmüştü.

‍

‍10 Haziran - IKBY

Irak Kürt Bölgesel Yönetimi’ndeki 1 Ekim 2022’de yapılması planlanan bölgesel parlamento seçimler önce bir yıl ertelenmiş, sonra 25 Şubat 2024'e yapılmasına karar vermişti. Üçüncü kez ertelenen seçimin tarihi 10 Haziran olarak açıklandı. 

IKBY'de her 4 yılda bir yapılması gereken milletvekili seçimleri son olarak 30 Eylül 2018'de gerçekleştirilmişti.
‍

TEMMUZ

28 Temmuz- Venezuela

Venezuela’da hakkındaki yolsuzluk suçlaması ve Caracas’a yönelik yaptırımları desteklemesi nedeniyle muhalif lider Maria Corina Machado seçime katılamıyor. 

Hugo Chavez’in 2013’teki ölümünün ardından devlet başkanlığına gelen Nicolas Maduro’nun ABD başta olmak üzere Batı ülkeleriyle ilişkileri bir hayli kötü. Maduro’nun ‘devlet başkanlığına tutunduğu’ ve ‘zaten kırılgan olan demokrasiyi sarstığını’ savunan Batı ülkelerinin uyguladığı yaptırımların da etkisiyle Venezuela’nın gayrisafi milli hasılası 8 yılda yüzde 80 geriledi.

‍

‍?- Suriye
‍

2011’den bu yana iç savaşın sürdüğü Suriye’de henüz resmen ilan edilmese de temmuz ayında parlamento seçimlerinin yapılması bekleniyor. Seçimi Devlet Başkanı Beşar Esad’ın lideri olduğu Baas Partisi’nin kazanmasına kesin gözüyle bakılıyor.

‍

EYLÜL

7 Eylül - Cezayir

Cezayir’de aralık ayında yapılması beklenen seçimler eylül ayına çekildi. Milyonlarca Cezayirli 7 Eylül’de cumhurbaşkanını seçmek için sandık başına gidecek ancak şimdiye dek 78 yaşındaki mevcut cumhurbaşkanı Albüdmecit Tebbun’a karşı yarışacak bir rakip çıkmadı.

Ekonomik nedenler başta olmak üzere halk arasında yönetime karşı duyulan memnuniyetsizlik ciddi şekilde arttı. Hükümeti eleştiren gazeteci ve akademisyenler ise hukuki süreçlerle karşı karşıya kalıyor.

‍

‍10 Eylül - Ürdün

Ürdün 10 Eylül’de yeni parlamento üyelerini seçmek için sandık başına gidecek.

2020’deki seçimlere katılım Kovid-19 nedeniyle yüzde 22’de kalmıştı. Bu düşük oranın bir diğer nedeni de milletvekili dağılımının kentlerdeki ve kırsaldaki seçmen sayısı ile doğru orantılı olmaması.

‍

‍22 Eylül’den önce - Hırvatistan

Hırvatistan’daki anketler yarışı iktidardaki merkez sağcı Hırvatistan Demokratik Birliği’nin önde tamamlacağını gösteriyor. Anketlerin 2’nci sırasında ise Sosyal Demokrat Parti var.

Ülkede aralık ayında ise devlet başkanlığı seçimi yapılacak. O yarışın Hırvatistan Demokratik Birliği’nin adayı Andrej Plenkovic ile Sosyal Demokratların adayı Zoran Milanovic arasında geçmesi bekleniyor.

‍

EKİM

23 Ekim’den önce - Avusturya

2022’nin sonundan bu yana yapılan anketleri aşırı sağcı Özgürlük Partisi önde götürüyor; partinin oy oranı yüzde 27’lerde. 2’nci sırada yüzde 23 ile merkez solcu Sosyal Demokrat Parti var, 3’ncü sırada ise yüzde 22 ile Avusturya Halk Partisi geliyor.

Özgürlük Partisi’nin oy oranındaki artışta 2019’daki ‘İbiza skandalı’nın yanı sıra pandemi dönemindeki sokağa çıkma yasakları ile Rusya’ya yönelik AB yaptırımları da etkili oldu.

‍

26 Ekim - Gürcistan

Başbakan İrakli Kobakizade’nin lideri olduğu Gürcistan Rüyası anketlerde birinci sırada olsa da 2020’deki seçimden bu yana yaşadığı oy kaybının sürmesi halinde ilk sıradaki yerini kaybedebilir.

Ülkende AB ve NATO üyeli destekleyenlere karşın, Rusya’nın etkisinden korkanların sayısı da bir hayli yüksek. 

‍

KASIM

5 Kasım - ABD

ABD’de partilerdeki ön seçim süreci devam etse de Demokratların adayının Joe Biden, Cumhuriyetçilerin adayının Donald Trump olması kesin gibi. Bu da yarışın en yaşlı iki aday arasında geçeceği anlamına geliyor.

Uzmanlara göre Amerikan demokrasisi benzeri görülmemiş zorluklarla karşı karşıya. Seçime kalan yedi ayda yaşanabilecekler nedeniyle ülkeki durum ‘barut fıçısı’na benzetiliyor.

‍

‍

24 Kasım - Tunus

2021’de parlamentonun askıya alındığı Tunus’ta muhalefet partileri 2022’deki seçimi boykot etmiş, kasımdaki ilk tura katılım oranı yüzde 8,8’de kalmış; bir ay sonra yapılan ikinci tura ise yüzde 11 olmuştu.

Gözlemciler 24 Kasım’da yapılacak cumhurbaşkanlığı seçiminde muhalefetin bu kez aday çıkaracağını tahmin ediyor, ancak çok daha katı uygulamalarla karşı karşıya kalabileceklerine de dikkat çekiyor.

‍

‍

? - Moldova

2020’de Rusya’ya yakınlığı ile bilinen İgor Dodon’u yenen AB yanlısı Devlet Başkanı Maia Sandu kasım ayında yapılacak seçimde 2’nci dönemi için yarışacak. 

Moldova’daki seçim sonuçlarının olası Rus müdahalesine karşın yakından izlenmesi bekleniyor.
‍

? - İngiltere

İngiltere’de kasım ayında yapılacak seçimler öncesi anketlere göre, Başbakan Rishi Sunak ve lideri olduğu Muhafazakar Parti, İşçi Partisi’nin 20 puan gerisinde. Bu sonuçta Brexit de dahil Muhafazakar Parti döneminin politikalarının etkili olduğu belirtiliyor. 

Keir Starmer liderliğindeki İşçi Partisi’nin olası bir galibiyeti Tory’lerin 14 yıllık iktidarının da sonu anlamına gelecek.
‍

ARALIK

? - Özbekistan

Orta Asya ülkesi Özbekistan’da seçim sistemindeki değişikliğin ardından ilk parlamento seçimi yapılacak. Aralık ayında yürürlüğe giren değişiklikle göre, parlamento seçimleri karma sistemle yapılacak. 150 sandalyeli parlamentonun yarısı çoğunlukçu seçim sistemine, diğer yarısı da orantılı nispi temsil sistemine göre seçikecek. 

Özbekistan’da temmuz ayında yapılan cumhurbaşkanlığı seçimini oyların yüzde 87’sini alan Şevket Mirzoyoyev 3’üncü kez kazanmıştı.