Esra Ayçiçek - Güz Başak Gökçe

Günümüz dünyasında konut fiyatlarının yükselmesi, ekonomik belirsizlikler ve yaşam tarzlarındaki değişimler, insanları alternatif çözümler aramaya itiyor. Tam da bu noktada, “Car Citizens” yani Araç Vatandaşlığı akımı, mülksüzlüğün yeni bir yüzü olarak karşımıza çıkıyor.

Özellikle Japonya, Çin ve ABD gibi ülkelerde yaygınlaşan bu yaşam tarzı, geleneksel barınma anlayışına meydan okuyan bir çözüm sunuyor. Yüksek kira fiyatlarını karşılayamayan, büyük şehirlerde barınma krizi yaşayan ya da minimalist bir yaşam arayışında olan bireyler, arabalarını hem ev hem de çalışma alanı olarak kullanmaya başladı. Küçük bir hatchback'in içinde uyuma alanı, bir minibüsün bagajında mini bir mutfak ya da bir SUV’un arka koltuğunda mobil bir ofis yaratmak, artık marjinal bir tercih değil; ekonomik gerçekliğin dayattığı bir zorunluluk haline geliyor.

Japonya’da bu trendin öncülerinden biri olan Suzuka Nishikawa, deneyimini şöyle anlatıyor:
"Küçük bir kamyonetimi eşyalı bir eve dönüştürdüm. Yolculuk sırasında her yeni manzara benim için farklı bir ev hissi veriyor. Bu yaşam tarzını seçmek beni maddi olarak rahatlattı ve çok daha mutlu bir birey haline getirdi."

Ancak Car Citizens hareketi, yalnızca romantik bir özgürlük hikâyesi değil. Bu trendin arkasında artık barınmanın bile bir lüks haline geldiği ekonomik bir gerçeklik yatıyor.

Ekonomik girdap

Küresel çapta konut fiyatlarının yükselmesi ve gelir eşitsizliklerinin derinleşmesi, özellikle Y kuşağını barınma krizinin en büyük mağdurlarından biri haline getirdi. İşsizlik, durgun maaşlar ve artan yaşam maliyetleri, bu jenerasyonu "en şanssız nesil" olarak anılmasına sebep oluyor. Stanford Üniversitesi sosyoloji profesörü David Grusky, Y kuşağını “zamanın sosyal ve ekonomik sorunlarını tam gaz deneyimleyen bir nesil” olarak tanımlıyor.

Örneğin, 1970’lerde ABD’de düşük gelirli bir eyaletten yüksek gelirli bir eyalete taşınan bir işçi, kira masraflarını ödedikten sonra maaşının %79’unu diğer harcamalar için kullanabiliyordu. 2010’lara gelindiğinde ise aynı durumda olan bir işçi, kira ödemesinden sonra elinde yalnızca %36’sını tutabiliyor. Ekonomik çarkların arasında sıkışıp kalan bu nesil için sahip olmak artık bir hayal; bu yüzden yeni nesil barınma çözümleri, mobil ve esnek yaşam tarzlarını gündeme getiriyor.

Bu noktada Car Citizens, sadece bir yaşam tarzı değil, konut krizine karşı bir başkaldırı olarak da okunabilir. Çünkü bu hareket, insanların zorunlu olarak barınma maliyetlerini düşürdüğü bir çözüm olarak ortaya çıkıyor.

Sosyal yaşama etkisi

Araç vatandaşlığı yalnızca bireysel bir tercih değil, aynı zamanda şehirlerin geleceğini de şekillendiren sosyal ve ekonomik bir dönüşüm. Özellikle Tokyo ve Los Angeles gibi büyük metropollerde, mobil yaşam süren bireyler için özel park alanları, mobil yaşam destek üniteleri ve altyapı çalışmaları hız kazanmaya başladı. Bu gelişmeler, konut krizine alternatif bir çözüm sunuyor gibi gözükse de aslında birçok uzmana göre bu durum modern dünyanın dayattığı sessiz bir barınma krizi. Çünkü yeni gerçeklik, “Van Life” gibi romantize edilen bir trend değil. Aksine, birçoğu için gittikçe daralan ekonomik çemberden bir çıkış noktası. 

Masalların ölümü

Bugün dünyanın birçok yerinde Y kuşağı, "tasarruf yap, çalış ve kendi evini al" söyleminin bir masaldan ibaret olduğunu fark etmiş durumda. Çünkü ekonomik sistem, bu jenerasyonun hayallerini gerçekleştirmesine izin vermiyor. Japonya'da, gençler yüksek yaşam maliyetleri nedeniyle "para biriktirmenin anlamı yok" diyerek tüketimi minimuma indiriyor. ABD’de, üniversite mezunları öğrenci borçları altında ezilirken, kira ödemek için iki hatta üç işte çalışmak zorunda kalıyor. Avrupa'da ise gençler, düşük maaşlarla geçinemeyerek ailelerinin yanına taşınmak zorunda kalıyor.

Bu ekonomik sıkışmışlık, uzmanlara göre küresel ekonomik sistemdeki politikaların ve konut ve gıda enflasyonuna yönelik yetersiz müdahalelerinin bir sonucu olarak öne çıkıyor.